adaptivegreece.gr > Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή

MENU Σύνδεση

Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή

Οργανωνόμαστε για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις μελλοντικές κλιματικές συνθήκες και προκλήσεις

Τι είναι η κλιματική αλλαγή;

Στα τεσσεράμισι δισεκατομμύρια χρόνια της ιστορίας του πλανήτη μας, οι παράμετροι που χαρακτηρίζουν το κλίμα της γης έχουν υποστεί σημαντικές διακυμάνσεις. Για την περίοδο που διανύουμε, μπορούμε να πούμε πως ο μέσος ρυθμός ανόδου της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας του πλανήτη (κατά τον 20ό αιώνα) ήταν 0,75 οC ανά 100 χρόνια (IPCC, 2011). Ένα σημαντικό μέρος αυτής της θέρμανσης, όπως είναι γνωστό, έχει αποδοθεί στην αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας, και έχει επικρατήσει να λέγεται «ανθρωπογενής συνιστώσα της κλιματικής αλλαγής» ή απλά «ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη». Η τελευταία αυτή περίοδος εύστοχα χαρακτηρίστηκε από τον καθηγητή Paul Crutzen ως «ανθρωπόκαινος περίοδος».

Αξίζει να τονιστεί ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, η δεκαετία 2010-2019 ήταν η θερμότερη των τελευταίων 500 ετών. Οι προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC, 2012, 2015) δείχνουν ότι η ανοδική τάση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας θα συνεχιστεί στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη και κατά τον 21ο αιώνα. Ειδικότερα, βάσει του μέσου όρου ενός συνόλου κλιματικών προσομοιώσεων, η μέση θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αναμένεται να αυξηθεί, ανάλογα με την εξέλιξη των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, κατά 1,1-6.4 οC κατά τον τρέχοντα αιώνα. Η άνοδος της θερμοκρασίας εκτιμάται ότι θα είναι σημαντικότερη στα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη και εντονότερη στις ηπειρωτικές περιοχές σε σύγκριση με τους ωκεανούς (IPCC, 2012, 2015).

Η θέρμανση του πλανήτη θα έχει ως συνέπεια τη μείωση των θαλάσσιων και των χερσαίων εκτάσεων που καλύπτονται από πάγο, καθώς και την αύξηση της μέσης στάθμης της θάλασσας. Μάλιστα, η παρατηρούμενη και αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας συνοδεύεται σε πολλές περιοχές και από μια τάση αύξησης της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως προκύπτει και από την αναφορά της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που είναι αφιερωμένη στα ακραία καιρικά φαινόμενα (IPCC, 2013), ενώ στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες θα συνοδευτεί από μείωση των βροχοπτώσεων, ξηρασία και αύξηση της συχνότητας των δασικών πυρκαγιών.

Τι είναι η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική αλλαγή έχει ήδη ξεκινήσει και αναμένεται να συνεχιστεί. Ακόμα και αν οι παγκόσμιες προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών αποδειχθούν αποτελεσματικές, η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα ξεπεράσει τον 1,5 °C. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι κίνδυνοι που ακολουθούν τις κλιματικές εκδηλώσεις, όπως πλημμύρες και ξηρασία αναμένεται να αυξηθούν και να ενταθούν σε πολλές περιοχές, με δυσμενείς συνέπειες μεταξύ άλλων στο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα, την οικονομία και την κοινωνία, την ανθρώπινη υγεία και ευημερία.

Επομένως μια χώρα οφείλει να συμπεριλάβει τη μελλοντική αλλαγή του κλίματος στα πιθανά ενδεχόμενα και να θωρακιστεί έγκαιρα ώστε να μετριάσει τις επιπτώσεις της. Οι πολιτικές που αποσκοπούν στο μετριασμό των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή αναφέρονται ως πολιτικές προσαρμογής και συνίστανται στην ανάληψη κατάλληλων δράσεων με στόχο την αντιμετώπιση των αναμενόμενων ζημιών και των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Οι πολιτικές προσαρμογής οφείλουν να στοχεύουν στους τομείς δραστηριότητας που είναι περισσότερο ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή, και οφείλουν να αναπτυχθούν σε περίοδο χρονικά προγενέστερη από την εκδήλωση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, καθώς επίσης να αναπτυχθούν σταδιακά κατά την πάροδο του χρόνου και όχι σε μικρό χρονικό διάστημα. Η δε αποτελεσματικότητα των μέτρων/πολιτικών προσαρμογής μεγιστοποιείται όταν ο σχεδιασμός βασίζεται σε αναλυτικές μελέτες και όταν οι σχετικές επιλογές αποφασίζονται μετά από στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους.

Οι Διεθνείς Συμφωνίες

Στις 12 Δεκεμβρίου 2015, την τελευταία ημέρα της 21^ης Διάσκεψης των Μερών (Conference of Parties – COP21) 195 χώρες της Σύμβασης-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) συμφώνησαν σε μια νέα παγκόσμια, νομικά δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα στο Παρίσι, γνωστή ως «Συμφωνία των Παρισίων».

Η Συμφωνία τέθηκε σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016 και έως τον Ιούνιο του 2019 είχε επικυρωθεί από 185 χώρες. Η Ελλάδα κύρωσε τη Συμφωνία με τον ν.4426/2016 (Α’ 187).

Η Συμφωνία θέτει τρεις κύριους στόχους:

τη συγκράτηση της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη αρκετά κάτω από 2^οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και τη συνέχιση των προσπαθειών για τον περιορισμό της αύξησης της σε 1,5^ο C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, αναγνωρίζοντας ότι θα συμβάλει σημαντικά στη μείωση των κινδύνων και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής,
την αύξηση της ικανότητας προσαρμογής στις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και της ανάπτυξης χαμηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με τρόπο που δε θέτει σε κίνδυνο την παραγωγή τροφίμων, και
τη συμβατότητα των χρηματοδοτικών ροών με την πορεία προς μία ανάπτυξη χαμηλών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και ανθεκτικής στην κλιματική αλλαγή.

Η Συμφωνία (άρθρο 7.1) θεσπίζει έναν παγκόσμιο στόχο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ο οποίος περιλαμβάνει τη βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και τη μείωση της τρωτότητας έναντι της κλιματικής αλλαγής, με τρόπο που συμβάλει στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας για συγκράτηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.

Για την επίτευξη του προωθεί (άρθρο 7.9) τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων προσαρμογής και ειδικότερα την αξιολόγηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της τρωτότητας έναντι αυτής, τη διαμόρφωση εθνικών σχεδίων προσαρμογής, την εφαρμογή μέτρων προσαρμογής, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των σχεδίων και πολιτικών προσαρμογής και γενικότερα την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των κοινωνικοοικονομικών και οικολογικών συστημάτων.

Η Συμφωνία (άρθρο 7.5) καθορίζει τις κατευθυντήριες αρχές που οφείλουν να διέπουν τις δράσεις προσαρμογής. Συγκεκριμένα ορίζει ότι θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη –μεταξύ άλλων- τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας, την ισότητα των φύλων, τη διαφάνεια των διαδικασιών, τις ευάλωτες ομάδες, τις τοπικές κοινότητες και τα οικοσυστήματα και να βασίζονται στα βέλτιστα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία και, κατά περίπτωση, στην παραδοσιακή γνώση, στη γνώση των αυτοχθόνων πληθυσμών και των τοπικών συστημάτων γνώσης.

Επιπλέον, η Συμφωνία (άρθρο 7.7) ενθαρρύνει την ενίσχυση της διακρατικής συνεργασία σε θέματα προσαρμογής. Συγκεκριμένα ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, εμπειριών και καλών πρακτικών, την ενίσχυση των θεσμικών ρυθμίσεων που διευκολύνουν τη συνεργασία, την ενίσχυση της επιστημονικής γνώσης για το κλίμα με στόχο την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων και την παροχή βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες για την αξιολόγηση των αναγκών τους για προσαρμογή, τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων τους και την επιλογή αποτελεσματικών μέτρων προσαρμογής.

Η πρόοδος υλοποίησης της Συμφωνίας θα αξιολογηθεί το 2023, στο πλαίσιο της διαδικασίας παγκόσμιου απολογισμού που προβλέπεται στο άρθρο 14 αυτής. Ειδικά για την αξιολόγηση της προόδου που θα έχει συντελεστεί σε θέματα προσαρμογής προβλέπεται (άρθρο 7.14), η αναγνώριση των προσπαθειών των αναπτυσσόμενων χωρών, η ενίσχυση της εφαρμογής δράσεων προσαρμογής, η επανεξέταση της καταλληλόλητας και της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών προσαρμογής και της υποστήριξης που τους παρέχεται και ο έλεγχος της προόδου που έχει σημειωθεί για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου για την προσαρμογή.

Το βιβλίο κανόνων της Συμφωνίας των Παρισίων (γνωστό και ως Paris Rulebook), δηλαδή ο τρόπος και οι διαδικασίες εφαρμογής της, συζητήθηκε στην COP22 στο Μαρακές (Νοέμβριος 2016) και στην COP23 στη Βόνη (Νοέμβριος 2017) και συμφωνήθηκε, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, στην COP24 στο Κatowice της Πολωνίας (Δεκέμβριος 2018).

Κατά τη διάρκεια της COP25 στην Ισπανία (Δεκέμβριος 2019) συζητήθηκαν διάφορα εναπομείναντα θέματα του βιβλίου κανόνων της Συμφωνίας. Οι διεθνείς διαπραγματεύσεις για το κλίμα θα συνεχιστούν στο Ηνωμένο Βασίλειο με την COP26 που έχει προγραμματιστεί για το Νοέμβριο του 2021.

Τα Περιφερειακά Σχέδια (ΠεΣΠΚΑ)

Το άρθρο 43 του ν. 4414/2016 (Α΄149) ορίζει ότι κάθε Περιφέρεια καταρτίζει Περιφερειακό Σχέδιο για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή και καθορίζει το περιεχόμενο του. Το περιεχόμενο των Περιφερειακών Σχεδίων για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή εξειδικεύεται περεταίρω με την Υπουργική Απόφαση 11258/2017 (Β΄873).

Η Υπουργική Απόφαση προβλέπει την εκτίμηση των αναμενόμενων στην Περιφέρεια κλιματικών μεταβολών και την ανάλυση της κλιματικής τρωτότητας των επιμέρους τομέων και γεωγραφικών περιοχών της. Με βάση την ανάλυση της τρωτότητας εκτιμώνται και αξιολογούνται οι πάσης φύσεως δυνητικές επιπτώσεις σε αυτούς/ες, οι οποίες και καθορίζουν τον σχεδιασμό της Περιφέρειας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Οι προτεινόμενες στην ΕΠΣΚΑ εναλλακτικές επιλογές προσαρμογής για κάθε τομέα εξετάζονται βάσει των ιδιαιτεροτήτων, προτεραιοτήτων και αναγκών κάθε περιφέρειας, και καθορίζονται συγκεκριμένα περιφερειακά μέτρα προσαρμογής. Όπου κρίνεται απαραίτητο προτείνονται επιμέρους μέτρα ανά τομέα ή γεωγραφική περιοχή της Περιφέρειας.

Τα προτεινόμενα μέτρα αξιολογούνται βάσει του κόστους υλοποίησης τους και ελέγχεται ο λόγος κόστους/ αποτελεσματικότητας τους. Η αποτελεσματικότητά τους αξιολογείται κατά προτεραιότητα βάσει της ικανότητας αποφυγής των επιπτώσεων, μείωσης της έντασης και της έκτασης τους και αποκατάστασης. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη το οικονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος που ενδέχεται να προκύπτει από την εφαρμογή τους προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα τα οποία εκτός από αποτελεσματικά είναι και χρήσιμα περιβαλλοντικά, οικονομικά και κοινωνικά, και σε μέτρα τα οποία είναι αποτελεσματικά για ένα ευρύ φάσμα κλιματικών μεταβολών. Οι κοινωνικοί εταίροι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή δύνανται να συμμετέχουν στην επιλογή των μέτρων μέσω διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης.

Η διαδικασία εκπόνησης και θεσμοθέτησης των 13 ΠεΣΠΚΑ είναι σε εξέλιξη, με αρκετές Περιφέρειες να έχουν ολοκληρώσει την εκπόνηση των σχετικών μελετών, χωρίς όμως μέχρι στιγμής να έχει εγκριθεί καμία. Πάντως, αναμένεται ότι έως το τέλος του 2019 η πλειοψηφία των ΠεΠΣΚΑ θα έχει λάβει έγκριση από τα οικεία Περιφερειακά Συμβούλια.

Σύμφωνα με το άρθρο 43 του ν. 4414/2016 (Α΄149), τα ΠεΣΠΚΑ αξιολογούνται τουλάχιστον ανά επταετία και αναθεωρούνται εφόσον ενδείκνυται και απαιτείται σύμφωνα με την ανάλυση αξιολόγησης. Συνεπώς, η αξιολόγηση των ΠεΣΠΚΑ αναμένεται να ξεκινήσει το 2026. Σημειώνεται ότι η αναθεώρηση ή τροποποίηση των ΠεΣΠΚΑ, γίνεται κατόπιν γνώμης και του Εθνικού Συμβουλίου για την Προσαρμογή (ΕΣΠ) στην Κλιματική Αλλαγή του άρθρου 44 του ίδιου νόμου.

H Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή τον Απρίλιο του 2013 (COM (2013) 216). Η στρατηγική της Ε.Ε. έχει στόχο να ενθαρρύνει την ανάληψη δράσης από τα Κράτη Μέλη, να διασφαλίσει τη χάραξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων βάσει πληρέστερων στοιχείων και πληροφοριών και να ενσωματώσει προβλέψεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής. Οι τρεις αυτοί στόχοι της Ε.Ε. στρατηγικής θα υλοποιηθούν μέσω συγκεκριμένων δράσεων:

Προώθηση της ανάληψης δράσης από τα Κράτη Μέλη:
- ενθάρρυνση των Κρατών Μελών να προχωρήσουν στη θέσπιση εθνικών στρατηγικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή,
- χρηματοδότηση μέσω του προγράμματος LIFE για την οικοδόμηση δυναμικού και την επιτάχυνση της δράσης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (2013-2020),
- ενσωμάτωση της προσαρμογής στο Σύμφωνο των Δημάρχων (2013-2014).

Λήψη αποφάσεων βάσει πληρέστερων πληροφοριών:
- συμπλήρωση των κενών γνώσης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή,
- περαιτέρω ανάπτυξη της διαδικτυακής πλατφόρμας Climate-ADAPT με στόχο να αποτελέσει κεντρικό σημείο πληροφόρησης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Δράσεις για τη θωράκιση της Ε.Ε. έναντι της κλιματικής αλλαγής: ενσωμάτωση προβλέψεων για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή σε βασικούς τομείς υψηλής τρωτότητας:
- θωράκιση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), της Πολιτικής Συνοχής και της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) έναντι της κλιματικής αλλαγής,
- θωράκιση των υποδομών έναντι της κλιματικής αλλαγής,
- προώθηση ασφαλιστικών προγραμμάτων και άλλων χρηματοπιστωτικών προϊόντων για ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή επενδυτικές και επιχειρηματικές αποφάσεις.

Το 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκκίνησε τη διαδικασία αξιολόγησης της στρατηγικής της Ε.Ε για τη προσαρμογή στην κλιματική ως προς το βαθμό εφαρμογής της και την αποτελεσματικότητά της, η οποία ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2018. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσιάζονται εδώ.

Στις 24.2.2021, Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τη Νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, καθορίζοντας το δρόμο για την προετοιμασία των αναπόφευκτων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Νέα Στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, μπορείτε να δείτε εδώ.

Η Εθνική Στρατηγική (ΕΣΠΚΑ)

Στις 22 Δεκεμβρίου 2014, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (τότε Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής), η Ακαδημία Αθηνών (Επιτροπή Ερευνών του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών - ΙΙΒΕΑΑ) και η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με στόχο: α) την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε επίπεδο χώρας με συγκεκριμένες δράσεις προσαρμογής σε όλους τους τομείς και β) την αξιοποίηση της εμπειρίας της Τράπεζας της Ελλάδος και της διεπιστημονικής Επιτροπής Μελέτης των Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), την οποία αυτή στηρίζει, σε θέματα των οικονομικών και λοιπών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η συνεργασία αυτή αφορούσε εκτός των άλλων και στη σύνθεση ενός σχεδίου κειμένου της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στη Κλιματική Αλλαγή.

Έτσι η ΕΜΕΚΑ, με την στήριξη της ΤτΕ και την κατ’ αρχήν συνεισφορά της Δ/νσης Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, συνέταξε το σχέδιο της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής για την Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ). Το σχέδιο τέθηκε στη συνέχεια σε δημόσια διαβούλευση, τα αποτελέσματα της οποίας αξιολογήθηκαν από άτυπη ομάδα εργασίας στην οποία μετείχαν μέλη της ΕΜΕΚΑ, της Τράπεζας της Ελλάδος καθώς και στελέχη της Δ/νσης Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας. Περαιτέρω, η Δ/νση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας, εμπλούτισε και επεξεργάστηκε την τελική μορφή του κειμένου. Η Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή στην τελική της μορφή εγκρίθηκε με το άρθρο 45 του ν. 4414/2016 (Α΄149).

Ο πρωταρχικός σκοπός της πρώτης αυτής ΕΣΠΚΑ είναι να συμβάλλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της χώρας όσον αφορά τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή και στη δημιουργία των προϋποθέσεων ώστε οι αποφάσεις να λαμβάνονται με βάση τη σωστή πληροφόρηση και με μακροπρόθεσμη στόχευση, αντιμετωπίζοντας τους κινδύνους και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που πηγάζουν από την κλιματική αλλαγή. Η ΕΣΠΚΑ προβλέπει έναν αρχικό ορίζοντα πενταετίας για την ανάπτυξη ικανότητας προσαρμογής και για την ιεράρχηση και υλοποίηση ενός πρώτου συνόλου δράσεων. Η σημαντική αβεβαιότητα που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, η πληθώρα νέων πληροφοριών και εξελίξεων, κατά περίπτωση επικαιροποιούν τις απόψεις για τον κατάλληλο τρόπο προώθησης της προσαρμογής και επιβάλλουν συνεχή αξιολόγηση, εκμάθηση και εξειδικευμένη ανάλυση. Στο πλαίσιο αυτό, η πρώτη ΕΣΠΚΑ είναι μια ευκαιρία να διαμορφωθεί μια στρατηγική προσέγγιση για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, θέτοντας σε κίνηση μια συνεχή διαδικασία επανεξέτασης, επικαιροποίησης και επανευθυγράμμισης της.

Βασικοί στόχοι της ΕΣΠΚΑ είναι:

η βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων μέσω της απόκτησης πληρέστερων πληροφοριών και επιστημονικών δεδομένων σχετικών με την προσαρμογή,
η προώθηση της ανάπτυξης και εφαρμογής περιφερειακών/τοπικών σχεδίων δράσης σε συμφωνία με την ΕΣΠΚΑ,
η προώθηση δράσεων και πολιτικών προσαρμογής σε όλους τους τομείς με έμφαση στους πιο ευάλωτους,
η δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιολόγησης των δράσεων και πολιτικών προσαρμογής, και
η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας.

Επισημαίνεται ότι η εν λόγω Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή είναι το πρώτο βήμα για μια συνεχή και ευέλικτη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης των απαραίτητων μέτρων προσαρμογής σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ΕΣΠΚΑ, θέτει τους γενικούς στόχους, τις κατευθυντήριες αρχές και τα μέσα υλοποίησης μιας σύγχρονής αποτελεσματικής και αναπτυξιακής στρατηγικής προσαρμογής στο πλαίσιο που ορίζεται από την σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, τη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και τη διεθνή εμπειρία και φιλοδοξεί να αποτελέσει το μοχλό κινητοποίησης των δυνατοτήτων της ελληνικής πολιτείας, οικονομίας και ευρύτερα της κοινωνίας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα χρόνια που έρχονται.

Η ΕΣΠΚΑ προτείνει εναλλακτικές επιλογές προσαρμογής για όλους τους τομείς του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της κοινωνίας που αναμένεται ότι θα πληγούν σημαντικά από την κλιματική αλλαγή στην Ελλάδα: γεωργία και κτηνοτροφία, δασικά οικοσυστήματα, βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα, υδατοκαλλιέργειες, αλιεία, υδάτινοι πόροι, παράκτιες ζώνες, τουρισμός, ενέργεια, υποδομές και μεταφορές, υγεία, δομημένο περιβάλλον, εξορυκτική βιομηχανία, πολιτιστική κληρονομιά και ασφαλιστικός τομέας. Οι τομείς αυτοί προσδιορίστηκαν βάσει της έκθεσης «Οι Περιβαλλοντικές, Οικονομικές και Κοινωνικές Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα», οποία δημοσιεύτηκε από την ΕΜΕΚΑ το 2011.

Με δεδομένο ότι η ΕΣΠΚΑ αποτελεί κείμενο στρατηγικού προσανατολισμού με στόχο τη χάραξη κατευθυντήριων γραμμών, δεν αποφαίνεται για τη σκοπιμότητα επιμέρους δράσεων και μέτρων προσαρμογής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και δεν επιχειρεί την ιεράρχηση των ενδεικτικά προτεινόμενων μέτρων και δράσεων τόσο σε επίπεδο τομέα, όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Η βασική επιλογή, η ιεράρχηση και ο χρονοπρογραμματισμός των κατάλληλων δράσεων και μέτρων, συνιστούν το περιεχόμενο και την ουσία των δεκατριών (13) ΠεΣΠΚΑ που επίκειται να συνταχθούν με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε Περιφέρειας.

Σύμφωνα με το άρθρο 42 του ν. 4414/2016 (Α΄149), η ΕΣΠΚΑ αξιολογείται τουλάχιστον ανά δεκαετία και αναθεωρείται εφόσον ενδείκνυται και απαιτείται σύμφωνα με την ανάλυση αξιολόγησης. Συνεπώς, η ΕΣΠΚΑ θα πρέπει να αξιολογηθεί το αργότερο έως το 2026.

Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με το άρθρο 44 του ν. 4414/2016 (Α΄149), το Εθνικό Συμβούλιο για την Προσαρμογή (ΕΣΠ) στη Κλιματική Αλλαγή αποτελεί το κεντρικό γνωμοδοτικό όργανο του Κράτους για τον συντονισμό, την παρακολούθηση και την τελική αξιολόγηση των πολιτικών για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και οποιαδήποτε αναθεώρηση ή τροποποίηση της ΕΣΠΚΑ, γίνεται κατόπιν γνώμης και του ΕΣΠ.

Οι τοπικές πρωτοβουλίες

Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια ενώνει χιλιάδες φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που δεσμεύονται οικειοθελώς, να υλοποιήσουν τους στόχους της Ε.Ε. για το κλίμα και την ενέργεια σε τοπικό επίπεδο.

Η πρωτοβουλία του Συμφώνου των Δημάρχων ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2008, με στόχο τη συμμετοχή και την υποστήριξη των δημάρχων προκειμένου να δεσμευτούν για την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την ενέργεια για το 2020, εισάγοντας για πρώτη φορά την «από πάνω προς τα κάτω» προσέγγιση σε τέτοιου είδους ζητήματα. Η επιτυχία της πρωτοβουλίας ξεπέρασε γρήγορα τις προσδοκίες και συνέχισε να προσελκύει νέες τοπικές και περιφερειακές αρχές στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Το Σύμφωνο το Δημάρχων για το 2020 συγκέντρωσε συνολικά 180 ελληνικούς Δήμους.

Το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε την πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» (Mayors Adapt). Βασισμένη στις ίδιες αρχές με το Σύμφωνο των Δημάρχων, αυτή η αδελφή πρωτοβουλία εστίαζε στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» κάλεσε τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης να πρωτοστατήσουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τους υποστήριξε στην ανάπτυξη και υλοποίηση τοπικών στρατηγικών προσαρμογής. Η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» συγκέντρωσε συνολικά 61 Δήμους από την Ελλάδα.

Το Σύμφωνο των Δημάρχων και η πρωτοβουλία «Οι Δήμαρχοι Προσαρμόζονται» συγχωνεύθηκαν επισήμως σε μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2015 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το νέο Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, είναι πιο φιλόδοξο και πιο ευρύ: οι υπογράφουσες πόλεις δεσμεύονται πλέον να υποστηρίξουν ενεργά την υλοποίηση του στόχου της Ε.Ε. για τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2030 και συμφωνούν να υιοθετήσουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σε αυτήν, καθώς και να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε ασφαλή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή ενέργεια για όλους.

Για να μετατρέψουν την πολιτική τους δέσμευση σε πρακτικά μέτρα και έργα, οι υπογράφοντες του Συμφώνου δεσμεύονται να υποβάλουν, εντός δύο ετών από την ημερομηνία της απόφασης του τοπικού συμβουλίου, ένα Σχέδιο Δράσης Αειφόρου Ενέργειας και Κλίματος (ΣΔΑΕΚ), επισημαίνοντας τις κύριες δράσεις που σκοπεύουν να αναλάβουν. Το σχέδιο θα περιλαμβάνει μια απογραφή εκπομπών αναφοράς για την παρακολούθηση των δράσεων μετριασμού, δηλαδή των δράσεων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και μια εκτίμηση της κλιματικής επικινδυνότητας και τρωτότητας. Η στρατηγική προσαρμογής μπορεί είτε να είναι τμήμα του ΣΔΑΕΚ είτε να αναπτυχθεί και να ενσωματωθεί σε ένα ξεχωριστό έγγραφο σχεδιασμού.

Τον Ιούνιο του 2016, το Σύμφωνο των Δημάρχων μπήκε σε μια σημαντική νέα φάση της ιστορίας του, όταν επέλεξε να συνενώσει τις δυνάμεις του με μια άλλη πρωτοβουλία σε επίπεδο πόλεων, τον Συνασπισμό των Δημάρχων (Compact of Mayors). Το «Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια», το οποίο προέκυψε από αυτήν τη διαδικασία είναι το μεγαλύτερο κίνημα φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης που δεσμεύονται να υπερβούν τους εθνικούς τους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια. Σε πλήρη ευθυγράμμιση με τους στόχους του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τις αρχές της κλιματικής δικαιοσύνης, το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων θα αντιμετωπίσει τρία κύρια ζητήματα: τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή στις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και την παγκόσμια πρόσβαση σε ασφαλή, καθαρή και οικονομικά προσιτή ενέργεια.

Με την υποστήριξη: